२६ माघ, काठमाडौं। उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले सरकारी संस्थान र उद्योगले निरन्तर घाटामा जाने र बन्द हुने नियति भोग्दै आउँदा व्यवस्थापनमा कमजोरी औंल्याउनुपर्ने अवस्था रहेको बताउनु भएको छ ।

नेपाल व्यवस्थापन संघले आयोजना गरेको राष्ट्रिय व्यवस्थापन सम्मेलन २०२५ मा शनिबार बोल्दै उहाँले यस्तो बताउनु भएको हो । नेपालीहरू व्यवस्थापनमा विश्वका विभिन्न क्षेत्रमा दक्ष भइरहँदा आफ्नै मुलुकमा अपेक्षित नतिजा प्राप्त गर्न नसकेको उहाँको भनाई छ ।

‘कुरा कम गर्ने, काम धेरै गर्ने बाचा र पालना पनि गर्नेछु, अहिलेको दुनिया व्यवस्थापनको हो। व्यवस्थापनमा तपाइँ चुक्नुभयो भने प्रतिभा र समार्थ्यको औचित्य छैन। यही कुरामा अहिले हामी चुकिरहेका छौं,’ उनले भने, ‘नेपालीहरूको व्यवस्थापनको स्किल विश्वले जान्दै छ। तर, आफ्नै देशमा भने त्यसरी काम गर्न सकिरहेका छैनौं। हामी कहाँ चुक्यौं भन्ने कुरा व्यवस्थापन संघलाई प्रश्न छ।’

उहाँले नेवानि व्यवस्थापनमा चिन्ता व्यक्त गर्नु भयो । ‘हाम्रै देशभित्र रहेका निजी कम्पनीले ३०० कर्मचारी राखेर ठूलो कमाइ गरिरहेको उदाहरण धेरै छ। तर, ८ गुणा बढी अर्थात् २३०० कर्मचारी हुँदा पनि नेपाल वायुसेवाले कुनै व्यवस्थापन गर्न सक्दैन किन ? नेपाल वायुसेवाले सरकारसँग ऋण माग्ने र खर्च गर्ने बाहेक अन्य केही पनि गर्न सकिरहेको छैन।’

नेवानिको व्यवस्थापन राम्रो बनाउन कसरी काम गर्न सकिन्छ भन्नेमा नेपाल व्यवस्थापन संघले सरकारलाई सुझाव दिनुपर्ने खाँचो उनले उल्लेख गरे। ‘सूर्य टोबाको निजी क्षेत्रको कम्पनी ठूलो हुँदै आएको छ। राम्रो कमाइ पनि छ। तर, सरकारको जनकपुर चुरोट कारखाना इतिहास मात्रै बन्यो। यसमा हामी के व्यवस्थापन गर्न नसक्दा चुक्यौं त ?

सरकारी सिमेन्ट उद्योगको व्यवस्थापनबारे पनि अर्थमन्त्री पौडेल चिन्तित सुनिए। ‘निजी क्षेत्रको सिमेन्ट कारखानाहरूले अहिले देशको मागलाई समेत धानेर निर्यात गर्न थालेका छन्। तर, सरकारकै उदयपुर, हेटौंडा सिमेन्ट कारखाना अहिले रुग्ण अवस्थामा छन्। हामी यसको व्यवस्थापन गर्न चुक्यौं, यसले गर्दा हामी निजी क्षेत्रले जस्तो काम गर्ने अवस्थामा नभएको पुष्टि हुन्छ।’

ठूला आयोजनाहरूको काम गर्न पनि कसरी कहाँ चुक भएको छ भन्ने मनन गर्ने अवस्था रहेको उहाँले बताउनु भयो । ‘अस्ति भर्खर बुटवलदेखि गोरुसिंगेको एक्सप्रेसवे ४ लेन र २ लेन सडक शिलान्यास गरियो। तर, त्यहाँको जनतालाई सडक बन्न लागेको कुरामा दुःख लागेको छ। ठेक्का लाग्नेबित्तिकै त्यहाँका जनताले दुःख व्यक्त गरे। किनभने अब सडक भत्किने भयो, तर बन्ने कहिलेसम्म भन्ने डरले पनि जनताहरू नयाँ आयोजना आउँदा पनि डराउँछन्।’

सरकारले जनतालाई व्यवस्थापनमा आश्वस्त पार्न नसकेको अवस्था रहेको उहाँले जिकिर गर्नु भयो । ‘यस्तो अवस्था कसरी बन्यो ? कहाँ हामी चुक्यौं ? आधुनिक र विकसित नेपाल बन्नको लागि यी प्रश्नहरूको जवाफ आउनु जरुरी छ,’ उहाँले भन्नु भयो , ‘लगानीको समस्या चुनौतीपूर्ण अवस्थामा छ। चालु खर्च पनि धान्न नसक्ने राजस्व संकलन छ। राजस्वले साधारण खर्च धान्न हम्मे छौं। अनि पूर्वाधार विकासको काम कसरी गर्ने ?

अन्तर्राष्ट्रिय नियोग तथा देशहरू अहिले नेपालमा ऋण तथा अनुदान गर्न संकुचन हुँदै गइरहेको उल्लेख गर्दै उहाँले विकासका लागि आन्तरिक ऋण सानो आकारको अनुदानहरूले हाम्रो पूर्वाधार विकासलाई सम्बोधन गर्न नसक्ने बताउनु भयो ।