नेपालको स्वाधीनता र आत्मनिर्भरता सम्बन्धी चुनौती
भक्त केसी,
११ फागुन , काठमाडौं । नेपालको राजनीतिक नेतृत्व र प्रशासनिक व्यवस्थापनले विकास र समृद्धिमा धेरै अवरोधहरू सिर्जना गरेको छ। राजनीतिक अस्थिरता र खराब प्रशासनिक व्यवस्थापनको कारण, नेपालका नागरिकले आधारभूत सेवाहरूको गुणस्तरमा कमी र समग्र व्यवस्थापनमा समस्या भोगेका छन्।नेपालको राजनीतिक इतिहासलाई अनके संघर्ष र अस्थिरताका घडिहरूको रूपमा हेर्न सकिन्छ। यी घडिहरूले नेपाली समाजको मानसिकता र राजनीति दुवैमा गहिरो प्रभाव पारेका छन्। बारम्बारको चुनाव, आन्तरिक द्वन्द्व, गठबन्धनका कमजोरी र अवसरवादी राजनीति जस्ता कारणहरूले सरकारमा स्थिरता ल्याउन कठिन बनाएको छ।
नेपालको राष्ट्रिय बजेटमा विकासको लागि अनुदान रकम प्रायः प्रभावकारी रूपमा खर्च हुने अवस्था छैन। विकासका योजनाहरूमा अनियमितता, भ्रष्टाचार र प्रशासनिक अप्ठ्यारा समस्याहरू रहेको छ। यसका कारण विकासका योजनाहरू प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन हुने छैन र जनतासम्मको फाइदा पुग्दैन। सरकारी खर्चको धेरै हिस्सा पार्टी कार्यकर्ता भरण पोषण र पार्टी संरचनामा खर्च हुने समस्याले देशको विकासमा रोकावट ल्याएको छ।
नेपालको अर्थतन्त्र र बजेटको असन्तुलन पनि समस्याका कारण बनेको छ। कर संकलनको कमी र सरकारी स्रोतहरूको प्रभावकारी व्यवस्थापनको अभावले बजेटलाई सन्तुलित बनाउन कठिन बनाएको छ। राजनीतिक अस्थिरता र गठबन्धन सरकारको प्रभावले पनि बजेटका प्राथमिकतामा अस्पष्टता र ढिलाइ ल्याएको छ, जसले विकासका कार्यहरूमा रुकावट निम्त्याउँछ।
नेपालको अधिकांश बजेट आधारभूत संरचनामा खर्च नगरी, प्रशासनिक खर्च र पार्टी संरचनामा केन्द्रित हुने समस्या छ। कृषिमा, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवामा कमीको कारण दीर्घकालीन विकासमा असर पर्ने गर्दछ। अस्थिर राजनीतिक वातावरण र कमजोर प्रशासनिक निर्णयले नेपालका व्यापार र उद्योगलाई पनि प्रभाव पारेको छ। लगानीकर्ता विश्वास घटेको छ, जसले अर्थतन्त्रको वृद्धि र समृद्धि प्रक्रियालाई अड्चन पुर्याएको छ।
नेपाललाई FATF को ग्रे सूचीमा राखिएको घटनाले धनशोधन निवारण कानुनको प्रभावकारी कार्यान्वयन, उच्च जोखिमयुक्त क्षेत्रहरूको उचित नियमन, र समयमै कानुनी सुधार आवश्यक रहेको स्पष्ट रूपमा देखाएको छ। ग्रे सूचीमा परेपछि नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा बढी निगरानी गरिन्छ, जसले गर्दा विदेशी लगानी घट्न सक्छ, वित्तीय कारोबार महँगो हुन सक्छ, र अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक सहयोग प्राप्त गर्न कठिनाइ हुन सक्छ। ग्रे सूचीबाट हट्नका लागि नेपालले तोकिएको समयसीमाभित्र यी कमजोरीहरू समाधान गर्न कार्ययोजना बनाउन र लागू गर्न आवश्यक छ, जुन प्रत्येक तीन महिनामा समीक्षाको अधीनमा पर्छ।
यस समस्यालाई समाधान गर्न, बजेटको प्राथमिकता पुनःनिर्धारण, स्रोतको पारदर्शिता र निगरानीको सुनिश्चितता, र राजनीतिक स्थिरतामा ध्यान दिन आवश्यक छ। नेपालको राजनीतिक अस्थिरता र कमजोर सरकारको कारण बाह्य शक्तिहरूको दबाब बढ्न थालेको छ। यसले नेपालको स्वाधीनता र आत्मनिर्भरता सम्बन्धी चुनौती प्रस्तुत गरेको छ।
नेपालको वर्तमान अवस्थाले राजनीतिक स्थिरता र दीर्घकालीन विकासका लागि सशक्त सुधार र इच्छाशक्ति आवश्यक छ। नेपालको सेना र प्रहरीले पनि राजनीतिक अस्थिरताका कारण अनेकौं दबाब र चुनौतीहरूको सामना गरेका छन्। सुरक्षा बलका सदस्यहरूलाई अति तनावपूर्ण परिस्थितिहरूमा काम गर्न बाध्य गरिन्छ, खासगरी जब राजनीतिक विवाद र असहमति हिंसात्मक संघर्षमा परिणत हुन्छन्। यसले प्रहरी र सैनिकहरूको कार्यप्रणालीमा तनाव र नैतिक संकट ल्याउँछ। यद्यपि, सुरक्षा बलहरूले देशको शान्ति र स्थिरताका लागि महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका छन्, तिनीहरूलाई सधैं राजनीतिक र बाह्य दबाबको सामना गर्नुपर्छ।राजनीतिक अस्थिरता सबै प्रकारका अस्तव्यस्तताको जननी हो, त्यसैले यसको निराकरण गर्दै समृद्ध नेपाल निर्माणको दिशामा अगाडि बढ्न सबै राजनीतिक शक्ति राष्ट्रिय स्वार्थमा एक हुन जरुरी छ। यी लेखकका निजी बिचार हुन ।
